Ιταλικός Νεορεαλισμός

Στο τέλος του δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου αναπτύχθηκε ένα νέο κινηματογραφικό ρεύμα στην Ιταλία, το οποίο ονομάστηκε Ιταλικός Νεορεαλισμός. Από την αρχή της κινηματογραφικής τέχνης η Ιταλία είχε να επιδείξει ανάπτυξη στον τομέα αυτό. Οι ιταλοί ήταν αρχικά σε μεγάλο βαθμό επηρεασμένοι από τα πρώτα γαλλικά έργα των Lumiere και γύριζαν αντίστοιχες ταινίες. Αργότερα, όμως, έφτιαχναν έργα που ανήκαν σε δύο κυρίως είδη: Α)Στα ιστορικά επικά δράματα. Στα έργα αυτά υπήρχαν ιδιαίτερα πλούσια σκηνικά και σύνθετα κουστούμια. Το αποτέλεσμα ήταν ότι στοίχιζαν πολύ στα στούντιο παραγωγής. Β)Στις κωμωδίες που στηρίζονταν στο ιταλικό ταμπεραμέντο και είχαν σαφώς μικρότερο κόστος.
Όταν ο Μουσολίνι βρέθηκε στην εξουσία η κινηματογραφική παραγωγή άρχισε να ελέγχεται αυστηρά από το κράτος. Ταινίες, οι οποίες είχαν αναφορές στη σύγχρονη κοινωνική και ιστορική πραγματικότητα δεν ήταν ανεκτές από το καθεστώς. Προτιμούνταν έπη που παρουσίαζαν το μεγαλείο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και μελοδράματα. Τα έργα αυτά ήταν τόσο κακής ποιότητας ώστε η Ιταλική κινηματογραφική παραγωγή να μην έχει ικανοποιητικά έσοδα και τελικά να ατονήσει κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Ο Ιταλικός νεορεαλισμός ξεκίνησε στα τέλη του πολέμου και ήρθε σε πλήρη αντίθεση με την αισθητική και τη θεματολογία των ταινιών του φασιστικού καθεστώτος. Η απομάκρυνση του φασισμού από την εξουσία χάρισε στους κινηματογραφιστές την ελευθερία λόγου που ήταν απαραίτητη για να δημιουργήσουν κάτι το διαφορετικό από τα προπαγανδιστικά ή μελοδραματικά φιλμ του πολέμου. Επιπλέον, οι κοινωνικές συνθήκες που επικρατούσαν μετά τον πόλεμο, η οικονομική εξαθλίωση, και η αίσθηση της ντροπής για την πολιτική στάση της Ιταλίας κατά τον πόλεμο έδωσαν τροφή στον Ιταλικό νεορεαλισμό καθώς αντλούσε τα θέματα του από τη σύγχρονη πραγματικότητα.
Τα χαρακτηριστικά του Ιταλικού Νεορεαλισμού:
1.Σενάριο: Ο ιταλικός νεορεαλισμός στήριζε τα σενάρια του σε αληθινά συμβάντα, τα οποία χειριζόταν με αμεσότητα. Τα θέματα τους, λοιπόν, συνδέονταν με την άμεση πραγματικότητα και αφορούσαν συγκεκριμένο χώρο και χρόνο, σαν ντοκιμαντέρ. Δεν είχαν υποθέσεις που θα μπορούσαν να θεωρηθούν διαχρονικές. Δεν εξέταζαν μόνο την ατομική ψυχολογική σκοπιά του θέματος αλλά οι υποθέσεις τους είχαν και κοινωνιολογικό αντίκτυπο. Έτσι ασχολούνταν με την πορνεία, τη συνεργασία με τις δυνάμεις κατοχής, την εκμετάλλευση των ανθρώπων στις αγροτικές περιοχές κ.τ.λ. Γινόταν μια προσπάθεια να «ενωθεί» ο ήρωας με το κοινωνικό πρόβλημα. Για το λόγο αυτό δεν είχε τόσο σημασία τι προσωπικότητα είχε ο κάθε χαρακτήρας αλλά το τι έπραττε. Ο ήρωας μπορούσε να έχει μέχρι και χαρακτηριστικά αρνητικά που θα τον έκαναν αντιπαθή στο κοινό. Μπορεί να ήταν γκρινιάρης και τσιγκούνης ή να απατούσε τη γυναίκα του. Το σημαντικό, για τον χαρακτήρα, στοιχείο ήταν να εκτελούσε τον κοινωνικό του ρόλο ώστε να εικονογραφηθεί το κοινωνικό πρόβλημα.
2. Ηθοποιία: Ο νεορεαλισμός στηρίζεται σε μικρότερο βαθμό στο διάλογο και στην ηθοποιία από μια συμβατική ταινία φαντασίας. Επαγγελματίες ηθοποιοί συνήθως (όχι πάντα ) αναλαμβάνουν τους πρωταγωνιστικούς ρόλους, αλλά όλους τους άλλους τους παίζουν πραγματικοί άνθρωποι οι οποίοι στην ουσία παριστάνουν τους εαυτούς τους.
3. Σκηνικά: Τα περισσότερα γυρίσματα είναι εξωτερικά, σε πραγματικούς χώρους και λίγα μόνο πραγματοποιούνται σε στούντιο. Η επιλογή εξωτερικών γυρισμάτων γινόταν για δύο λόγους. Από τη μια δεν είχαν τα χρήματα για να στήσουν πολυέξοδα σκηνικά και από την άλλη προτιμούσαν τους πραγματικούς χώρους για να είναι τα έργα πιο ρεαλιστικά.
4. Ο φωτισμός, τα κουστούμια και το μακιγιάζ είναι συνήθως πραγματικά ή όσο το δυνατόν πιο ρεαλιστικά. Τα εξωτερικά γυρίσματα, ο φυσικός φωτισμός και τα ρεαλιστικά κουστούμια και μακιγιάζ συντέλεσαν και επέβαλαν τελικά ένα συνεργείο μικρό, ολιγόμελο, με ελαφριά κάμερα και ευκίνητο. Ένα τέτοιο συνεργείο είχε και πρακτική αξία αλλά προπάντων ήταν οικονομικό.
5. Ο ήχος στηρίζεται στους πραγματικούς εξωτερικούς θορύβους. Σπάνια υπάρχει μουσική και πραγματικό sound track.
6. Μοντάζ: Ο ρυθμός του μοντάζ είναι πιο γρήγορος σε σύγκριση με μια τυπική ταινία μυθοπλασίας. Η ταινία στηρίζεται σε μικρής χρονικής διάρκειας πλάνα και σκηνές. Οι ερασιτέχνες ηθοποιοί δεν μπορούν να κρατήσουν μια πειστική ερμηνεία για μεγάλο χρονικό διάστημα.
7. Συχνά παρεμβάλλονται επίκαιρα, χάρτες και άλλα τέτοια στοιχεία για να βοηθήσουν τον θεατή να συνδεθεί και να κατανοήσει καλύτερα τον χώρο στον οποίο διαδραματίζεται η ιστορία.
Συνοψίζοντας, κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι ο Ιταλικός ρεαλισμός είναι ένας κινηματογράφος αριστερής φιλοσοφίας. Στα έργα του παρουσιάζονται οι χαμηλότερες κοινωνικές τάξεις και τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Στα έργα του Ιταλικού Ρεαλισμού σε αντίθεση με το κλασσικό Hollywood το άτομο και η ψυχοσύνθεση του δεν έχει τόσο καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του σεναρίου. Είναι πιο σημαντικός ο κοινωνικός ρόλος του ατόμου. Μέσω του κοινωνικού του ρόλου το άτομο λειτουργεί ως ένα παράδειγμα μιας ολόκληρης κοινωνικής ομάδας. Σε αντιπαράθεση με το Hollywood η αισθητική του Ιταλικού νεορεαλισμού μοιάζει φτωχή και πρωτόγονη. Οι σκηνοθέτες του κινήματος αυτού προτιμούν μια αδρή αισθητική που θα μεταφέρει την αίσθηση του ρεαλισμού και θα δίνει στον θεατή τη δυνατότητα να αναγνωρίσει άμεσα την κοινωνική ομάδα που περιγράφει το έργο. Επιπλέον, τα έργα αυτά δεν μπορούν να θεωρηθούν τόσο διαχρονικά καθώς είναι αυστηρά συνδεδεμένα με ένα συγκεκριμένο χώρο και χρόνο.
Ο Ιταλικός ρεαλισμός κράτησε μόνο για μια δεκαετία. Η πρώτη του ταινία ήταν το Ρώμη Ανοχύρωτη Πόλη του Ροσσελίνι που άρχισε να γυρίζεται το ‘43 (παίχτηκε στις αίθουσες το 1945). Η τελευταία ήταν του Ντε Σίκα το Ότι μου αρνήθηκαν οι άνθρωποι -’52. Η ταινία αυτή περιέγραφε μια τόσο νοσηρή κατάσταση που η Ιταλική κυβέρνηση αποφάσισε να απαγορεύσει την έξοδο από την Ιταλία οποιασδήποτε νεορεαλιστικής ταινίας, η οποία θα πρόβαλε μια αρνητική εικόνα της χώρα. Αν και κάποιος θα μπορούσε να περιμένει έντονες αντιδράσεις για την απόφαση αυτή, το κοινό δεν ενοχλήθηκε. Το γεγονός αυτό αποδεικνύει ότι το ρεύμα έτσι και αλλιώς είχε εξασθενίσει. Οι άνθρωποι επιθυμούσαν να δουν ένα κινηματογράφο πιο αισιόδοξο και να ξεχάσουν τα μαύρα γεγονότα του παρελθόντος.
Το κίνημα του Ιταλικού νεορεαλισμού επηρέασε πολύ τους νεότερους Ιταλούς σκηνοθέτες. Εγκαταλείφθηκε το μικρό συνεργείο, οι χαμηλοί προϋπολογισμοί, τα πολυάριθμα εξωτερικά γυρίσματα και οι ερασιτέχνες ηθοποιοί. Από την άλλη, όμως, το κοινωνικό σχόλιο και η κριτική ματιά είναι παρούσα στους επίγονους του ρεύματος, στον Φελίνι και τον Αντονιόνι.
The Bicycle Thief