Rashômon 1950 -Akira Kurosawa: Πολλαπλή αφήγηση

Η Υπόθεση: Το Ρασομον παρουσιάζει τέσσερις εκδοχές της ίδιας ιστορίας. Ένας σαμουράι ταξιδεύει με τη γυναίκα μέσα στο δάσος, όταν συναντούν ένα διάσημο ληστή. Ο ληστής από πόθο για τη γυναίκα του σαμουράι ξεγελά το ζεύγος συνουσιάζεται με τη γυναίκα. Ο άνδρας δολοφονείται.

Δομή και Αιθητική: Την ιστορία αυτή ο θεατής την ακούει από 4 διαφορετικούς ανθρώπους.

1. Ο ληστής λέει οτι σαγήνευσε τη γυναίκα και έκανε έρωτα μαζί της και σκότωσε τον άνδρα της σε έντιμη ξιφομαχία. Η γυναίκα όμως όταν είδε τον άνδρα της νεκρό το έσκασε. Ο ληστής πήρε το άλογο και τα 2 σπαθιά και έφυγε.

2. Η γυναίκα λέει οτι βιάστηκε από τον ληστή χωρίς την συναίνεση της. Ο ληστής έφυγε. Μετά ελευθέρωσε τον άνδρα της ο οποίος όμως την κοίταζε με βλέμμα περιφρονητικό. Εκείνη σε κατάσταση παραφροσύνης πήρε το στιλέτο στα χέρια και μάλλον σκότωσε τον άνδρα της λίγο πριν λιποθυμήσει. ‘Όταν συνήλθε το έβαλε στα πόδια.

3. Ο άνδρας επίσης διηγείται την ιστορία με τη βοήθεια ενός μέντιουμ. Ο ληστής βιάζει τη γυναίκα και μετά της εξομολογείται τον έρωτα του για αυτήν. Εκείνη τον πιστεύει και αποφασίζει να τον ακολουθήσει. Ζητά όμως από τον ληστή να σκοτώσει τον άνδρα της. Ο Ληστής αηδιάζει από τη γυναίκα και λέει στον άνδρα ότι μπορεί να τη σκοτώσει. Η γυναίκα το σκάει. Ο ληστής ελευθερώνει τον άνδρα και τελικά ο άνδρας αυτοκτονεί από την ντροπή του.

4. Ο Ξυλοκόπος ο οποίος αρχικά είπε οτι βρήκε απλά το πτώμα αποδεικνύεται μάρτυρας των περιστατικών και διηγείται και αυτός μια εκδοχή των γεγονότων. Σύμφωνα με αυτή ο ληστής βιάζει τη γυναίκα αλλά μετά την παρακαλεί να τον παντρευτεί. Εκείνη ελευθερώνει τον άνδρα της και παρακινεί και τους δύο να μονομαχήσουν για χάρη της. Οι άνδρες μονομαχούν και ο ληστής σκοτώνει τον άνδρα.

Ο τρόπος με τον οποίο είναι κινηματογραφημένες οι ιστορίες αυτές φανερώνει την οπτική του κάθε αφηγητή. Για παράδειγμα στην ιστορία του ληστή, το σεξ είναι συναινετικό και η μονομαχία ηρωϊκή. Οι δύο άνδρες μοιάζουν με έμπειρους ξιφομάχους σε αντίθεση με την ιστορία του Ξυλοκόπου όπυ αποδεικνύονται αδέξιοι και δειλοί και ανίκανοι. Στην πρώτη επίσης ιστορία χαρακτηριστικές είναι και οι λήψεις που παρουσιάζουν με ηρωικό ύφος και μουσική τον Ληστή να καλπάζει με το άλογο. Στην πρώτη λοιπόν ιστορία ο ληστής υπερβάλει για τη δύναμη και τον ηρωισμό του.

Στη δεύτερη ιστορία η γυναίκα τονίζει τον ρόλο της ως τραγικό θύμα και αν και παραδέχεται οτι σκότωσε τον άνδρα της φροντίζει να δώσει στον εαυτό της τα κατάλληλα ελαφρυντικά: την προσωρινή τρέλα και την λιποθυμία.

Ο άνδρας διηγείται μια ιστορία σύμφωνα με την οποία στέκεται στο ύψος της τιμής των Σαμουράι και αυτοκτονεί.

Ο θεατής τείνει να πιστεύει ότι η ιστορία εξελίχτηκε όπως την περιγράφει ο ξυλοκόπος. Ο ξυλοκόπος φαίνεται να μην έχει κάποιο ιδιαίτερο κίνητρο να πει ψέματα και είναι ο μόνος που δεν ομολογεί ότι διέπραξε ο ίδιος τον φόνο. Αποδεικνύεται όμως οτι έκλεψε το στιλέτο και η κλοπή αυτή ίσως να είναι ένα ισχυρό κίνητρο για να πει ψέματα. Εάν το στιλέτο και όχι το σπαθί είναι το φονικό όπλο όπως φαίνεται στις ιστορίες 2 και 3 ο ξυλοκόπος μπορεί να λέει ψέματα για να μην προσελκύσει το ενδιαφέρον των ακροατών στο στιλέτο που κλάπηκε. Η αξιοπιστία του λοιπόν ως μάρτυρα τίθεται υπό αμφισβήτηση εξαιτίας του γεγονότος ότι έκλεψε το στιλέτο.

Το έργο αυτό επιχειρεί να προσεγγίσει από 4 διαφορετικές πλευρές ένα γεγονός, προσφέροντας στον θεατή όσο το δυνατόν περισσότερες λεπτομέρειες ώστε να το κατανοήσει καλύτερα και να φτάσει στην αλήθεια. Οι επιπλέον όμως περιγραφές οι επιπλέον εκδοχές αντί να οδηγήσουν στην καλύτερη κατανόησης και στην αντίληψη της αλήθειας τελικά απομακρύνουν τον θεατή από αυτό το στόχο.

Ο στόχος του έργου δηλώνεται και από τον τρόπο κινηματογράφησής του. Όταν ο ξυλοκόπος στην αρχή της ιστορίας διηγείται πως βρήκε το πτώμα στο δάσος ο σκηνοθέτης δημιουργεί μια αφύσικα μακρόχρονη και λεπτομερή σκηνή του ξυλοκόπου που διασχίζει το δάσος. Η σκηνή αυτή αφηγηματικά δεν εξυπηρετεί κανένα σκοπό, δεν βοηθά την εξέλιξη του μύθου δε υπακούει στον κανόνα της οικονομίας του χρόνου. Ο τρόπος όμως με τον οποίο είναι κινηματογραφημένη δηλώνει τον στόχο του σκηνοθέτη. Στη σκηνή αυτή ο θεατής έχει την ευκαιρία να δεί από όλες τις οπτικές γωνίες τον ξυλουργό που κινείται στο δάσος. Υπάρχουν πλάνα που τον παρουσιάζουν από πίσω, από κάτω προς τα πάνω, από μπροστά, από δεξιά προς αριστερά, από αριστερά προς δεξιά κτλ. Τα πλάνα αυτά όμως αν και δίνουν όλες τις οπτικές γωνίες και όλα τα στοιχεία που θα μπορούσαν να δώσουν στον θεατή περισσότερο τον μπερδεύουν παρά κάνουν την κίνηση του ξυλοκόπου μέσα στο χώρο καλύτερα αντιληπτή.

Το νόημα: Το έργο κλείνει εκεί από όπου άρχισε. Ο μοναχός, ο ξυλοκόπος και ο περιπλανώμενος βρίσκονται στα ερείπια του ιερού, προφυλαγμένοι από τη βροχή. Ο περιπλανώμενος δηλώνει οτι όλοι λένε ψέματα και αναγκάζει τον ξυλοκόπο να ομολογήσει την κλοπή του στιλέτου. Ο ίδιος κλέβει τα υπάρχοντα του εγκαταλειμμένου βρέφους. Μπροστά σε αυτές τις πράξεις ο μοναχός απελπίζεται για τον ανθρώπινο γένος. Πιστεύει οτι από τη στιγμή που κανείς δεν λέει την αλήθεια και κανείς δεν μπορεί εμπιστευτεί τον άλλο οι άνθρωποι οδεύουν προς την καταστροφή. Όταν ο ξυλοκόπος προσφέρεται να υιοθετήσει και να μεγαλώσει το μωρό ο μοναχός ελπίζει και πάλι στην έμφυτη καλοσύνη του ανθρώπου. Το έργο συνεπώς φαίνεται να προβάλει την ιδέα οτι ο άνθρωπος ακόμα και όταν κοιτάζει το ατομικό του μόνο συμφέρον ακόμα και όταν κλέβει και λέει ψέματα έχει μέσα του κάποια στοιχεία καλοσύνης τα οποία μπορούν να βγουν στην επιφάνεια. Ο ίδιος άνθρωπος είναι ικανός για καλές και κακές πράξεις. Εάν ωστόσο απομακρυνθούμε λίγο από το ηθικό νόημα του έργου που συνδυάζεται με το μοναχό θα μπορέσουμε να διακρίνουμε ένα φιλοσοφικό ζήτημα που είναι πιο ενδιαφέρον. Αντί να υποθέσουμε οτι όλοι οι αφηγητές του έργου είναι υστερόβουλοι ψεύτες όπως διαρκώς υποστηρίζει ο περιπλανώμενος δεχτούμε οτι ο κάθε αφηγητής είναι πεπεισμένος οτι διηγείται την αλήθεια τότε προκύπτει το ερώτημα πως είναι δυνατόν να ορισθεί η αντικειμενική αλήθεια όταν η αντίληψη των γεγονότων συνδέεται πάντοτε σφιχτά με την υποκειμενική μας ερμηνεία. Η οπτική γωνία ( το πλάνο στην κινηματογραφική τέχνη) του κάθε αφηγητή, το τι ασυναίσθητα θα επιλέξει να διηγηθεί ή να παραλείψει ( το μοντάζ αντιστοίχως) δημιουργούν μια εκδοχή της αλήθειας και της πραγματικότητας όπως απέδειξε ο σκηνοθέτης στη σκηνή του ξυλοκόπου που κινείται μέσα στο δάσος.

Hero 2002- Yimou Zhang- πολλαπλή αφήγηση

Υπόθεση: Ο Ήρωας είναι μια κινέζικη ταινία η οποία διαθέτει υπόθεση και σύμβολα που έρχονται από τον Ασιατικό πολιτισμό. Για το λόγο αυτό είναι ίσως πιο δύσκολο να αναλυθεί και να γίνει κατανοητή από ένα δυτικό θεατή.

Η υπόθεση της προέρχεται από ένα παραδοσιακό τύπο κινέζικων ιστοριών που ονομάζονται wu xia pian (=ιστορίες ιπποτικού θάρρους). Στις ιστορίες αυτές ένα μοναχικός ήρωας πολεμιστής χαμηλής καταγωγής, φτωχός ύστερα από χρόνια εκπαίδευσης στις πολεμικές τέχνης προσπαθεί να εκπληρώσει το στόχο της αποστολής του. Ο στόχος αυτός πάντοτε συνδέεται με ένα κώδικα τιμής σύμφωνα με τον οποίο ο ήρωας επιχειρεί να αποδώσει δικαιοσύνη, να προστατεύσει τους αδύναμούς ή ακόμα να εκδικηθεί για φόνους και παραπτώματα του παρελθόντος. Ο ήρωας αυτός έχει ειδικές ικανότητες στις πολεμικές τέχνες, είναι υπεράνθρωπα γρήγορος και ελαφρύς, γνωρίζει ξιφασκία και ίσως καλλιγραφία.

Η υπόθεση του ήρωα στηρίζεται λοιπόν σε τέτοιου είδους παραδοσιακών μύθων. Ταυτόχρονα όμως διαθέτει και μια μεγάλη ερωτική ιστορία. Η ρομαντική αυτή ιστορία δεν λειτουργεί σαν ένα ακόμα στολίδι της αφήγησης αλλά αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της χωρίς το οποίο η εξέλιξη της ιστορίας δεν θα ήταν δυνατή. κατά συνέπεια ο ήρωας πλέκει την ερωτική ιστορία με το wu xia pian.

Η δομή και η αφήγηση και η αισθητική: Η ταινία ξεκινά από μια σειρά σκηνών όπου κυριαρχεί το χρώμα γκρι. Οι σκηνές αυτές αναφέρονται στο παρόν κατά το οποίο ο Ανώνυμος πολεμιστής καλείται να επισκεφτεί τον αυτοκράτορα και να του διηγηθεί πως σκότωσε τους εχθρούς του. Το πρώτο αυτό κομμάτι περιλαμβάνει την μάχη με τον Άνεμο. Το γκρι χρώμα συμβολίζει την ουδετερότητα στην αφήγηση. Σε αυτές τις σκηνές ακόμα και εάν διηγείται ο Βασιλιάς ή ο Ανώνυμος η αφήγηση είναι εξωτερική, διαπιστευμένη και κατά συνέπεια ουδέτερη. Η μάχη του Ανώνυμου με τον Άνεμο έχει πραγματοποιηθεί με τον τρόπο που παρουσιάζεται καθώς υπήρχαν οι στρατιώτες του αυτοκράτορα ως μάρτυρες και πιθανότητα του τη διηγήθηκαν.

Με γκρι διαποτίζεται και το τέλος του έργου όταν η αφήγηση ξανά γίνεται ουδέτερη και γυρνά ξανά στο παρόν.

Οι κόκκινες σκηνές είναι η πρώτη ιστορία που αφηγείται ο Ανώνυμος στον Αυτοκράτορα για το πως νίκησε τους τρομερούς πολεμιστές. Ο αφηγητής είναι ο Ανώνυμος και μέσα από την αφήγησή του αυτή πιθανότητα προδίδει ορισμένα δικά του χαρακτηριστικά, κίνητρα και ιδέες. Σύμφωνα με την κόκκινη εκδοχή οι πολεμιστές νικήθηκαν από τα συναισθήματά τους, όντας έρμαιοι του πάθους και της ζήλια τους. Οι πράξεις του ορίζονται από τα πιο βασικά τους ένστικτα την σεξουαλικότητά τους, τη ζήλια τους και την δίψα τους για εκδίκηση. Με τον ίδιο τρόπο ο Ανώνυμος στο τέλος αποκαλύπτεται ότι ωθείται στην δολοφονία του αυτοκράτορα από προσωπικό μίσος και από την επιθυμία του για εκδίκηση. Δεν θέλει να υπηρετήσει το κοινό καλό.

Οι μπλέ σκηνές είναι η ιστορία που λέει ο Αυτοκράτορας. Εδώ συνεπώς ο αυτοκράτορας είναι ο αφηγητής οποίος φαντάζεται την ιστορία των θανάτων των πολεμιστών. Το μπλέ είναι το χρώμα της φαντασίας για την κινέζικη παράδοση. Επειδή ο ίδιος κόντεψε να πεθάνει στα χέρια των πολεμιστών αυτών τους φαντάζεται σαν ισχυρούς πολεμιστές και άξιους άνδρες. Η ιστορία του αυτοκράτορα παρουσιάζει μια εξιδανικευμένη και ρομαντική όψη των πολεμιστών. Η αγάπη και η αρμονία ανάμεσα τους κυριαρχεί και θυσιάζονται ώστε να δώσουν την ευκαιρία στον Ανώνυμο να σκοτώσει τον αυτοκράτορα. Χαρακτηριστικό επίσης είναι ότι στην ιστορία αυτή όλοι οι εχθροί του καταλήγουν νεκροί.

Η άσπρη ιστορία είναι ίσως αυτή που είναι πιο κοντά στην αλήθεια. Σύμφωνα με αυτή οι πολεμιστές προσποιούνται τον θάνατό τους για να βοηθήσουν τον Ανώνυμο. Επίσης αν και η αγάπη δεν έχει σβήσει τελείως ανάμεσα στο Σίφουνα και τη Χιονοστιβάδα οι εραστές βρίσκονται σε διάσταση γιατί διαφωνούν για το θάνατο του αυτοκράτορα. Το άσπρο έχει επιλεχθεί ίσως γιατί στην περίπτωση αυτή δίνεται μια ιστορία άσπιλη από τις προθέσεις, και τις φαντασιώσεις του ομιλητή. Κλείνει επίσης με το θάνατο των πρωταγωνιστών και το άσπρο είναι το πένθιμο χρώμα της Κίνας.

Η πράσινη ιστορία είναι η το παρελθόν του Σίφουνα και της Χιονοστιβάδας. Την ιστορία αυτή τη διηγείται ο Σίφουνας. Έχει πράσινο χρώμα γιατί αναφέρεται στη νιότη τους, στην αρχή του έρωτά τους αλλά και στην ελπίδα του Σίφουνα να εγκαταλείψει το ξίφος και να ζήσει σαν ζευγάρι με τη Χιονοστιβάδα.

Η ταινία κλείνει επιστρέφοντας στο γκρι και το παρόν. Στο σημείο αυτό διχοτομείται περιγράφοντας τι συμβαίνει σε 2 διαφορετικά μέρη σχεδόν ταυτόχρονα.

Το νόημα: Ποιός είναι τελικά ο ήρωας στον οποίο αναφέρεται ο τίτλος της ταινίας; Είναι η προσπάθεια του Ανώνυμου να σκοτώσει τον αυτοκράτορα μια ηρωική πράξη; όχι γιατί στην προσπάθεια αυτή δεν παρακινείται από το γενικό καλό αλλά από την προσωπική του επιθυμία για εκδίκηση. Ο πραγματικός ήρωας είναι ο Σίφουνας ο οποίος καταλαβαίνει ότι ο πραγματικός ήρωας πρέπει να μπορεί να εγκαταλείψει το σπαθί του (τη βία), το σπαθί στην καρδιά του ( το μίσος) και να ζήσει προάγοντας την ειρήνη. Η συνειδητοποίηση αυτή τον ωθεί να αφήσει στην άκρη το μίσος του και να μην σκοτώσει τον αυτοκράτορα και να θυσιάσει τη σχέση του και την αγάπη για την ειρήνη. Είναι ένας ήρωας γιατί θυσιάζει τα ατομικά του ενδιαφέροντα για το κοινό καλό. Είναι ένας ήρωας γιατί θυσιάζει την ζωή του για να αποδείξει την αγάπη του. Λειτουργεί συνεπώς σαν ήρωας και στο ιπποτικό αλλά και στο ρομαντικό κομμάτι της ιστορίας.

Το πολιτικό μήνυμα: Η ταινία αυτή προκάλεσε και αντιδράσεις στους δυτικούς θεατές. θεώρησαν ότι είναι μια ταινία ιδιαίτερα προπαγανδιστική υπέρ της κυβερνήσεως της Κίνας. Σύμφωνα με αυτή την άποψη το πολιτικό της μήνυμα υποστηρίζει ότι το άτομο πρέπει να υποταχθεί σε μια τυραννική και βάναυση κυβέρνηση εάν αυτή μπορεί να του εξασφαλίσει τάξη και ασφάλεια.

Σημείωση: Οι κινέζοι θεατές θεώρησαν τι η δομή και η αφήγηση της ταινίας καθώς και το μήνυμα της ήταν υπερβολικά απλοϊκά και παιδιάστικα.

Deconstructing Harry 1997- Woody Allen

Η Υπόθεση: Το Διαλύοντας (από-δομώντας τον Χάρυ) περιγράφει την ζωή ενός επιτυχημένου συγγραφέα. Ο Χάρυ (Woody Allen) λαμβάνει να μια πρόσκληση να πάει στο παλιό του κολέγιο, από όπου είχε αποβληθεί, για να τιμηθεί για το έργο της ζωής του. Η πρόσκληση αυτή τον κολακεύει αλλά και τον φοβίζει. Προσπαθεί να βρει φίλους του να τον συνοδέψουν σε αυτό το γεγονός αλλά όλοι σχεδόν είναι θυμωμένοι για τον τρόπο με το οποίο τους παρουσιάζει στα βιβλία του. Ο ίδιος ο Χάρυ έχει χάσει την έμπνευση του και δεν μπορεί να γράψει κάτι ενδιαφέρον. Ξεκινά να πάει τελικά στο κολέγιο συνοδευόμενος από το γιο του, ου τον απήγαγε από την πρώην γυναίκα του, μια πόρνη και ένα φίλο του. Στο ταξίδι αυτό σκεφτόμενος το παρελθόν του αλλά και τους χαρακτήρες των βιβλίων του προσπαθεί να αντιμετωπίσει το άγχος του, να συμφιλιωθεί με την πραγματικότητα σε σχέση με τον εαυτό και την ζωή του και να ξεπεράσει το συγγραφικό του μπλοκάρισμα.

Η υπόθεση του έργου αυτού είναι εμπνευσμένη από τις Άγριες Φράουλες του Μπέργκμαν. Και σε αυτό το έργο ο καθηγητής ξεκινά ένα ταξίδι προς τη γενέτειρα του όπου θα τιμηθεί. Στη διάρκεια του ταξιδιού θυμάται την ζωή και το παρελθόν του. Δεν είναι επίσης τυχαίο το όνομα του ήρωα Block το οποίο έχει και ο ήρωας του Μπέργκμαν αλλά ίσως επίσης να αναφέρεται και στο συγγραφικό μπλοκάρισμα του ήρωα.

Δομή-Αφήγηση: Η αφήγηση σε αυτό το έργο δεν είναι γραμμική. Υπάρχουν πολλά φλας – μπακ που αναφέρονται στο παρελθόν του ήρωα ενώ ταυτόχρονα η ταινία εξελίσσεται. Επιπλέον συχνά το έργο αναμειγνύει την πραγματικότητα με σκηνές από τα βιβλία του ήρωα. Κάποιες από αυτές τις σκηνές είναι εξ ολοκλήρου φανταστικές με συμβολικό περιεχόμενο ενώ άλλες αναφέρονται σε πραγματικά γεγονότα της ζωής του ήρωα τα οποία όμως έχει εμπλουτίσει με φανταστικά στοιχεία ώστε να αποκτήσουν μεγαλύτερο ακόμα ενδιαφέρον. Η ίδια η πραγματική ζωή του ήρωα διανθίζεται με στιγμιότυπα τόσο σουρεαλιστικά που μοιάζει μερικές φορές φανταστική. Παρά το ανακάτεμα αυτό ανάμεσα στη φαντασία και την πραγματικότητα στο παρελθόν και το παρόν ο Γούντυ Αλλεν κατορθώνει να διατηρήσει μια αίσθηση διαύγειας στο έργο του καθώς ο θεατής εύκολα και γρήγορα μπορεί να κατανοήσει που τοποθετείται η κάθε σκηνή.

Το νόημα: Ο τίτλος του έργου δίνει ένα αρχικό στίγμα του νοήματος του. Το έργο αυτό θα επιχειρήσει να διαλύσει και κατά συνέπεια να εξηγήσει τον ήρωα Χάρυ Ο τίτλος μεταφράστηκε στα Ελληνικά ως Διαλύοντας τον Χάρυ αν και μια πιο ακριβής μετάφραση θα ήταν απο-δομώντας τον Χάρυ. Με τον τίτλο αυτό ο Γούντυ Άλλεν πιθανότατα αναφέρεται στην «αποδόμηση» του Ντεριντά.. Πέρα όμως από τη χρήση του όρου στη φιλοσοφία η «αποδόμηση» χρησιμοποιείται ως εργαλείο στην κριτική ενός οποιοδήποτε κειμένου λογοτεχνικού ή κινηματογραφικού για παράδειγμα. Σύμφωνα με αυτή την θεωρία το κάθε κείμενο δεν έχει κάποιο σταθερό συμπαγές νόημα αλλά αποτελείται από διαφορετικές και συχνά αντικρουόμενες ιδέες επιτρέποντας και διαφορετικές ερμηνείες.

Στόχος λοιπόν του έργου είναι να αναλυθεί ο βασικός χαρακτήρας του ο Χαρυ. Ο θεατής παρακολουθεί στην ουσία τον εσωτερικό διάλογο ενός ήρωα σε κρίση. Ο Χάρυ αντιμετωπίζοντας συγγραφικό μπλοκ αισθάνεται ανασφαλή και αποτυχημένος. Μην μπορώντας να στραφεί στην φαντασία του για πρώτη φορά οφείλει να αντιμετωπίσει την πραγματικότητά της ζωής του. Αισθάνεται δυστυχής, ανίκανος να λειτουργήσει και αναρωτιέται ποίο είναι το νόημα της ζωής ώστε να είναι κάποιος ευτυχισμένος. Ο Χάρυ λοιπόν επιχειρεί μια ανασκόπηση της ζωής του προσφέροντας (σύμφωνα με την αποδόμηση) πολλές διαφορετικές και σε ένα βαθμό αντικρουόμενες ερμηνείες των γεγονότων της ζωής του είτε μέσα από τα βιβλία του, είτε μέσα από τις αναμνήσεις του είτε μέσω των διαλόγων με τους γύρω του. Όλη αυτή η ανάλυση δεν οδηγεί πουθενά απλά του επιτρέπει να συμφιλιωθεί με τον εαυτό του και τα ελαττώματά του να είναι ευτυχισμένος μόνο που απλά ζει. Η αποδοχή αυτή φέρνει στον ήρωα την γαλήνη που αποζητά και την έμπνευση για το επόμενο βιβλίο.

Σημείωση: Είναι ενδιαφέρον πως και σε αυτό το έργο η (καλλιτεχνική) δημιουργία συνδέεται και εξισώνεται με την ζωή. Ο ήρωας ζει και μέσα στα έργα του και αντλεί έμπνευση για αυτά από την ζωή του.