Young Frankenstein (1974)- Mel Brooks

Η υπόθεση: Ο εγγονός του επιστήμονα Φρανκεσταίν έχει αλλάξει το όνομά του και έχει απομακρυνθεί από την οικογένεια του νιώθοντας ντροπή για την τρέλα του προγόνου του. Ωστόσο ένας δικηγόρος τον προσεγγίζει και τον πληροφορεί ότι έχει κληρονομήσει ολόκληρη την οικογενειακή περιουσία στην Τρανσυλβανία. Εκείνος αποφασίζει να ταξιδέψει εκεί για να δει τι κληρονόμησε. Πάει λοιπόν στον οικογενειακό πύργο όπου συναντά ένα καμπούρη υπηρέτη, μια τρομακτική οικονόμο και μια όμορφη υπηρέτρια. Η τελευταία τον βοηθά να ανακαλύψει το εργαστήρι και τις σημειώσεις του περιβόητου δρ. Φρανκεσταιν. Όταν διαβάσει τις σημειώσεις πείθεται ότι τα πειράματα του πρόγονού του ήταν σημαντικά και αποφασίζει να συνεχίσει τη δουλειά του. Ζητά από τον καμπούρη βοηθό να βρει ένα εγκέφαλο κατάλληλο να μεταφυτευτεί στο πτώμα που έχουν κλέψει αλλά εκείνος φέρνει το λάθος εγκέφαλο με αποτέλεσμα το τέρας όταν αναστηθεί να μην μπορεί να λειτουργήσει στον πολιτισμένο κόσμο. Αν και ο νεαρός Φρανκεσταίν προσπαθεί να πείσει τον κόσμο ότι η δημιουργία του είναι άκακη αποτυγχάνει καθώς το τέρας παθαίνει μια κρίση πανικού όταν βλέπει σπίθες και εφορμά στους παρατηρητές. Ο νεαρός Φρνακεσταιν τότε εκτελεί ένα ακόμα πείραμα μεταφέροντας τμήμα του εγκεφάλου του στο τέρας ώστε να μπορεί να λειτουργήσει. Το πείραμα είναι πετυχημένο και το τέρας παντρεύεται με την Ελίζαμπεθ και ο Φρανκεσταιν με την όμορφη υπηρέτρια.

Λίγα λόγια για τον Mel Brooks

Ο Mel Brooks είναι κωμικός, συγγραφέας, σεναριογράφος, σκηνοθέτης, ηθοποιός και παραγωγός. Ξεκίνησε την καριέρα του γράφοντας αστεία για κωμικά νούμερα και για την τηλεόραση και εκτελώντας και ο ίδιος standup comedy. Αν και στο χώρο του θεάματος είχε βρεθεί από νωρίτερα στην σκηνοθεσία πέρασε στις αρχές της δεκαετίας του ’70. Την  εποχή αυτή στον Αμερικάνικο κινηματογράφο εμφανίζονται πολλοί νέοι σκηνοθέτες, καθώς το ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς που εφαρμόζει το Αμερικάνικο κράτος προς το Hollywood, στην προσπάθεια του να ενισχύσει τον κινηματογράφο αυξάνει δραματικά τις επενδύσεις στην παραγωγή ταινιών. Η νέα αυτή γενιά των σκηνοθετών είτε έχουν σπουδάσει κινηματογράφο είτε όχι είναι σινεφίλ με πολύ καλή γνώστη του κινηματογραφικού παρελθόντος, παλαιότερων ταινιών και κινηματογραφικών ειδών.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο της κινηματογραφικής γνώσης και της αυτό-αναφοράς στην κινηματογραφική τέχνη βρίσκονται οι κωμωδίες τους Mel Brooks καθώς στηρίζονται στην παρωδία των συμβάσεων των πετυχημένων ειδών του Hollywood. Για παράδειγμα στο Blazing Saddles (1974) διακωμωδεί το γουέστερν και στο Spaceballs (1987) την επιστημονική φαντασία.

Αναφορά στο ‘30

Στο Young Frankenstein αναφέρεται στο είδος του γοτθικού τρόμου που ήταν ιδιαίτερα επιτυχημένο κατά τη δεκαετία του ’30 καθώς εξέφραζε και εκτόνωνε τον φόβο και την ανησυχία της Αμερικάνικης κοινωνίας για τις δύσκολες συνθήκες ζωής και την ανασφάλεια που είχαν προκύψει από την οικονομική κρίση. Πιο συγκεκριμένα η πηγή έμπνευσής του ήταν η ταινία Frankenstein -1931 του James Whale αλλά και τα έργα που προέκυψαν ύστερα από αυτή Bride of Frankenstein (1935), Son of Frankenstein (1939) , The Ghost of Frankenstein (1942) και Frankenstein Meets the Wolf Man (1943), γεγονός που υπονοείται στην ταινία όταν οι χωρικοί λένε ότι γνωρίζουν τα προηγούμενα 5 πειράματα του Δόκτορα. Αν και το έργο στηρίζεται κυρίως στο μύθο του Φρνακεστείν υπάρχουν μικρότερες αναφορές και σε άλλα έργα γοτθικού τρόμου της εποχής όπως στον Δράκουλα (π.χ. ο τόπος που εξελίσσεται η ιστορία είναι η Τρανσυλβανία η οποία συνδέεται με τον Δράκουλα και όχι με τον Φρανκεντάιν).

Οι αναφορές του φιλμ στο κινηματογραφικό παρελθόν δεν εμφανίζονται μοναχά στους χαρακτήρες και στο σενάριο. Αντίθετα ο Mel Brooks φροντίζει ώστε η αισθητική του φιλμ να μιμείται την αισθητική του κινηματογράφου της δεκαετίας του ’30. Καταρχάς αν και την εποχή αυτή ο έγχρωμος κινηματογράφος δεν είναι μόνο η νέα τεχνολογία αλλά και μια αναγκαιότητα εξαιτίας του ανταγωνισμού του με την έγχρωμη τηλεόραση, ο Mel Brooks επιμένει και τελικά επιτυγχάνει κόντρα στις επιταγές του στούντιο να γυρίσει το φιλμ ασπρόμαυρο. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να μιμηθεί το φωτισμό και το κοντράστ των παλαιότερων φιλμ και να μείνει πιστός στην οπτική αίσθηση που δημιουργούσανε. Με τον ίδιο τρόπο αντιγράφει διάφορα οπτικά εφέ της εποχής, ο κλείσιμο της ίδιας ίριδας, το αργό σβήσιμο της εικόνας σε μαύρο και τα wipes που ήταν τα χαρακτηριστικές μέθοδοι περάσματος από σκηνή σε σκηνή την εποχή εκείνη και που σε ένα μεγάλο βαθμό έχουν εγκαταλειφθεί στο πιο σύγχρονο κινηματογράφο. Στην αίσθηση της αυθεντικότητας του φιλμ συντείνουν τα σκηνικά και τα αντικείμενα που χρησιμοποιούνται σο έργο, τα οποία είχαν δημιουργηθεί για την πρώτη ταινία Frankenstein -1931.

Το κωμικό στοιχείο και η παρωδία

Το κωμικό στοιχείο στο έργο δημιουργείται από μια υπερβολή στους χαρακτήρες  και τα σκηνικά που συντελούν στην παρωδία. Σαφώς το χιούμορ του έργου είναι πιο εύκολα κατανοητό για κάποιον που έχει δει τις ταινίες στις οποίες αναφέρεται. Παρά ταύτα ο συγκερασμός οικείων στοιχείων από το είδος του τρόμου γενικότερα επιτρέπει την κατανόηση της ταινίας και των αστείων ακόμα και σε κοινό που δεν γνωρίζει τα συγκεκριμένα έργα ή τη συγκεκριμένη εποχή. Οι χαρακτήρες είναι οι τυπικοί ενός έργου τρόμου: ο τρελός επιστήμονας,  η τρομακτική οικονόμος, ο αλλήθωρος καμπούρης βοηθός και ο σακάτης στρατιωτικός ( διακωμώδηση μιας φιγούρας εξουσίας). Στο ίδιο πλαίσιο κινούνται τα ηχητικά εφέ (τα βήματα που αντηχούν, οι πόρτες που τρίζουν κ.α.) αλλά και οι εικόνες με τις έντονες φωτοσκιάσεις και τις αστραπές. Σε όλα αυτά τα στοιχεία η υπερβολή τα μετατρέπει από τρομακτικά σε κωμικά. Πέρα όμως από την υπερβολή με την παρωδία συνδέεται και η ανατροπή των κανόνων του είδους. Έτσι εδώ το τέρας αποδεικνύεται αθώο, άκακο και φοβισμένο. Χορεύει, συγκινείται από τη μουσική και κάνει τα χατίρια ενός μικρού κοριτσιού. Ο δε απωθητικός υπηρέτης αποδεικνύεται άτσαλος. Στο τέλος δεν έρχεται η καταστροφή αλλά το ευτυχές τέλος. Στο συγκεκριμένο έργο τμήμα της παρωδίας εξυπηρετείται και από τα σεξουαλικά υπονοούμενα όπως : την αυστηρή, καθώς πρέπει Ελίζαμπεθ που σαγηνεύεται και υποκύπτει στο τέρας χάρη στην ερωτική του αντοχή.