Για ΙΕΚ 2ο μάθημα

Για ΙΕΚ
2ο μάθημα: 8ος π.Χ.-7ος π.Χ. Γεωμετρικά -Αρχαϊκα, αρχές 5ου π.Χ. Αυστηρός ρυθμός, 5ος-μέσα 4ου π.Χ. αιώνα Κλασικά, τέλη 4ου π.Χ. - αρχές 1ου μ.Χ. Ελληνιστικά, 1ος μ.Χ.- 3ος μ.Χ. Ρωμαϊκά
Στο κεφάλαιο αυτό θα ασχοληθούμε κυρίως με δύο μορφές τέχνης, τη γλυπτική και την αγγειογραφία..

1. Αγγειογραφία
Κατά την μελέτη των χρόνων αυτών η αγγειογραφία υποχρεωτικά θα πρέπει να αντικαταστήσει τη ζωγραφική γιατί τα στοιχεία που έχουμε για τη ζωγραφική αυτής της περιόδου είναι σχεδόν μηδαμινά. Η ζωγραφική χρησιμοποιεί υλικά που φθείρονται πιο γρήγορα και πιο εύκολα μέσα στο χρόνο (π.χ. ξύλο) με αποτέλεσμα να έχουν χαθεί τα ζωγραφικά έργα σχεδόν εξολοκλήρου. Πρέπει να φτάσουμε στην εποχή της Πομπηίας (1μ.Χ. αιώνας) για να έχουμε μερικά δείγματα ζωγραφικής. Μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι τα χρώματα που αγαπούσαν οι αρχαίοι Έλληνες περισσότερο ήταν το γαλάζιο και το κόκκινο όπως φαίνεται από ορισμένα μαρμάρινα έργα στα οποία διασώζονται ίχνη μπογιάς. Για να πάρουμε λοιπόν μια ιδέα για την ζωγραφική της εποχής οφείλουμε να στραφούμε στην αγγειογραφία. Το πιο πιθανό είναι ότι ο ίδιος καλλιτέχνης ήταν ταυτόχρονα ζωγράφος και αγγειογράφος. Στην Μινωική Κρήτη και στην προϊστορική Θήρα (Σαντορίνη) όπου έχουν βρεθεί ψήγματα τοιχογραφιών φαίνεται ότι στην ζωγραφική και στην αγγειογραφία χρησιμοποιούσαν τα ίδια διακοσμητικά μοτίβα. Το ίδιο λοιπόν μάλλον θα ίσχυε και για την εποχή που μας ενδιαφέρει.
Σημαντικό είναι να γνωρίζοθμε ότι το ίδιο το κεραμικό μπορεί να έχει επίσημες χρήσεις, π.χ. ταφικές (το χρησιμοποιούσαν για να συλλέξουν την τέφρα του νεκρού και μετά το έθαβαν ή πολλές φορές κατασκεύαζαν τεράστια αγγεία τα οποία τα χρησιμοποιούσαν ως επιτύμβιες στήλες) αλλά και απλές, καθημερινές. Γενικά, όμως, είναι ένα φτηνό και εύθραυστο υλικό. Εύκολα έσπαγε και εύκολα το αντικαθιστούσαν, τουλάχιστον αυτό που χρησιμοποιούταν καθημερινά. Η μόδα λοιπόν στη διακόσμηση του άλλαζε πολύ γρήγορα, το πολύ μέσα σε 30 χρόνια. Για το λόγο αυτό μπορούμε εύκολα να δούμε την πορεία της μόδας, και τα νέα επιτεύγματα στην απεικόνιση μέσα από την κεραμική. Για τον ίδιο λόγο άλλωστε και οι αρχαιολόγοι χρησιμοποιούν την κεραμική στις ανασκαφές για την χρονολόγηση των αρχαιολογικών στρωμάτων.
Οφείλουμε επίσης να γνωρίζουμε λίγα στοιχεία για τον τρόπο κατασκευής των κεραμικών. Ο πηλός είναι ένα ορυκτό υλικό που παίρνει το φυσικό του χρώμα ανάλογα με την περιεκτικότητα του σε διάφορα χημικά στοιχεία. Για παράδειγμα ο Αττικός πηλός είναι έντονα κόκκινός εξαιτίας της μεγάλης του περιεκτικότητας σε σίδηρο. Το χρώμα του πηλού είναι εμφανές μόνο όταν ψηθεί. Όταν ο πηλός βγαίνει από τη γη έχει διάφορες προσμίξεις από τις οποίες καθαρίζεται σε διάφορα στάδια της επεξεργασίας του. Στο τέλος τοποθετείται σε αποθήκες όπου ωριμάζει. Στα πρώτα χρόνια της κεραμικής τα αγγεία φτιάχνονταν εξ’ ολοκλήρου στο χέρι. Από το 2000 π.Χ. άρχισε να διαδίδεται στον Ελλαδικό χώρο η χρήση του κεραμικού τροχού, που πιθανολογείται ότι είχε ανακαλυφθεί αρκετά παλιότερα στην Ανατολή. Από τότε το κυρίως σώμα του αγγείου γινόταν στον τροχό ενώ στο χέρι κατασκεύαζαν τις ανάγλυφες διακοσμήσεις και τις λαβές.
Γα την αγγειογραφία της εποχής είναι ότι στην ουσία δεν έχει χρώματα, με την έννοια των σημερινών χρωμάτων. Διαφορετικές ποιότητες πηλού έδιναν τον έντονο πορτοκαλί και το μαύρο. Υπήρχαν μόνο λίγα χρώματα όπως το λευκό, το κόκκινο, το γαλάζιο τα οποία χρησιμοποιούνταν για την απεικόνιση λεπτομερειών και ήταν επίθετα (δεν προέκυπταν από την επεξεργασία του πηλού) και γι’ αυτό το λόγο σε πολλές περιπτώσεις έχουν φθαρεί και σήμερα δεν τα βλέπουμε στα αγγεία. Τα κύρια χρώματα, λοιπόν, που υπάρχουν την εποχή που μελετάμε εδώ είναι το φυσικό πορτοκαλί του πηλού και το μαύρο.
Ο πηλός είναι ένα υλικό με πόρους και όταν ψήνεται αφήνει το ζεστό αέρα να τον διαπεράσει. Όταν τελικά ψηθεί έχει αποκτήσει το πορτοκαλί χρώμα που γνωρίζουμε. Το μαύρο χρώμα δημιουργείται με έναν ελαφρά πιο περίπλοκο τρόπο. Εκεί που θέλανε να έχουν μαύρο χρώμα περνούσαν το ήδη σχηματισμένο αγγείο με μια επίστρωση πηλού μιας λεπτής ποιότητας, πλούσιο σε σίδηρο το οποίο σφράγιζε τους πόρους του πηλού. Με τον τρόπο αυτό το σίδηρο που υπήρχε μέσα στο πηλό καιγόταν στο ψήσιμο με την υψηλή θερμοκρασία και έπαιρνε μαύρο χρώμα. (σήμερα τα χρώματα στην κεραμική είναι επιπρόσθετα και συνήθως περιέχουν γυαλί).

Γεωμετρικά περίπου ως το 700π.Χ.:
Τα γεωμετρικά αγγεία έχουν μαύρα διακοσμητικά μοτίβα και πορτοκαλί φόντο. Ονομάζονται γεωμετρικά ακριβώς γιατί όλα τα διακοσμητικά τους μοτίβα ήταν γεωμετρικά σχήματα (μαίανδρος, ζατρίκιο κτλ.). Στην αρχή αποτελούνταν από αποκλειστικά αφηρημένα γεωμετρικά μοτίβα αλλά αργότερα άρχισαν να ενσωματώνονται και ανθρώπινες φιγούρες, ζώα ή φυτά, τα οποία όμως ήταν πάντοτε συντεθειμένα από γεωμετρικά σχήματα. Στην αρχή οι διακοσμητικές φιγούρες ήταν φτιαγμένες από συμπαγές μαύρο χρώμα (επίχρισμα), αργότερα όμως άρχισαν να χαράσσουν το μαύρο επίχρισμα ώστε να επιτρέψουν την εμφάνιση λεπτομερειών των μορφών με το χρώμα του πορτοκαλιού φόντου. Τα παλιότερα από αυτά είχαν σχετικά αραιές διακοσμήσεις χωρισμένες σε οριζόντιες ζώνες. Στα πιο πρόσφατα ωστόσο, οι διακοσμήσεις και πάλι χωρισμένες σε οριζόντιες ζώνες καλύπτουν όλο το σώμα του αγγείου σε τέτοιο βαθμό ώστε οι αρχαιολόγοι να μιλούν για «το φόβο του κενού», το φόβο δηλαδή του καλλιτέχνη να αφήσει την παραμικρή επιφάνεια του αγγείου ακόσμητη. Τα γεωμετρικά αγγεία στα προχωρημένα χρόνια φτάνουν να παρουσιάζουν εικονογραφήσεις της καθημερινής ζωής, τελετών κτλ. (π.χ. μοιρολόι του νεκρού, λατρευτικές πομπές).

Μελανόμορφος 700π.Χ-500π.Χ: Οι μορφές αποδίδονται με μαύρο χρώμα και όλες οι γραμμικές λεπτομέρειες χαράσσονται έτσι ώστε να φαίνεται ο ανοιχτόχρωμος πηλός από μέσα. Το φόντο παραμένει στο χρώμα του πηλού. Η τεχνοτροπία αυτή δε δίνει πολλές δυνατότητες για τη δημιουργία λεπτομερειών στην απεικόνιση. Οι γραμμές ακριβώς επειδή χαράσσονται είναι κάπως άκαμπτες και γωνιώδεις.

Ερυθρόμορφος 530 π.Χ.- Ρωμαϊκά χρόνια: Πρόκειται για το αντίστροφο του μελανόμορφου ρυθμού. Το φόντο βάφεται μαύρο και οι μορφές μένουν στο χρώμα του πηλού, ερυθρές. Οι λεπτομέρειες ζωγραφίζονται με πινέλο με το μαύρο επίχρισμα. Η τεχνοτροπία αυτή χάρη στις μεγαλύτερες δυνατότητες που έδινε στην απεικόνιση λεπτομερειών επικράτησε σχεδόν ολοκληρωτικά λίγο μετά την ανακάλυψη της και η μελανόμορφη τεχνική εγκαταλείφθηκε οριστικά. Το πινέλο μπορεί να δημιουργήσει πιο εύκολά καμπύλες και ρέουσες γραμμές δίνοντας πιο ρεαλιστική διάσταση στις εικόνες.
Η τεχνοτροπία του ερυθρόμορφου ρυθμού πρόσφερε τέτοιες δυνατότητες στον καλλιτέχνη ώστε επικράτησε έως και τα ρωμαϊκά χρόνια. (Η νέα ανακάλυψη στην τεχνική της αγγειογραφίας ήταν τα χρώματα που στηρίζονταν στο γυαλί. Τέτοιου είδους κεραμικά χαρακτηρίζουν κυρίως τη βυζαντινή περίοδο). Η καλλιτεχνική και τεχνική ωστόσο ποιότητα έπεσε σταδιακά μέσα σε αυτά τα χρόνια. Στις ανασκαφές σήμερα όταν βρίσκονται ρωμαϊκά αγγεία εύκολά αναγνωρίζονται από τα πιο χοντρά τοιχώματα τους και από την χειρότερη ποιότητα μαύρου χρώματος. Το μαύρο επίχρισμα των ρωμαϊκών αγγείων είναι λιγότερο γυαλιστερό και ανθεκτικό στο χρόνο.

Θεματολογία (700π.Χ. –ρωμαϊκά χρόνια):
Από τη στιγμή που ξεπεράστηκε το γεωμετρικό στάδιο και άρχισε η περίοδος της πιο ρεαλιστική απεικόνισης τα θέματα που επέλεγαν οι αγγειογράφοι παρέμειναν λίγο –πολύ τα ίδια για όλη την περίοδο του μελανόμορφου και ερυθρόμορφου ρυθμού. Φυτικά κοσμήματα και εξωτικά ζώα περιέκλειαν τις κεντρικές αφηγηματικές σκηνές. Οι σκηνές αυτές θα μπορούσε να είναι α) ρεαλιστικές με θέματα όπως την καθημερινή ζωή, τον πόλεμο, τη δημόσια, ιδιωτική ψυχαγωγία, τα αθλήματα, το εμπόριο και τη βιοτεχνία, τη θρησκεία, και ιστορικές μορφές, ή β) μυθικές με θέματά όπως το δωδεκάθεο, τους άθλους του Ηρακλή και του Θησέα ή άλλων ηρώων, τον Τρωικό κύκλο κ.α.

Συμβάσεις στην εικονογράφηση στον μελανόμορφο ρυθμό και ερυθρόμορφο ρυθμό.
Α) Για την ανθρώπινη μορφή.
Οι γυναίκες απεικονίζονται ντυμένες. Τα λίγα γυμνά μέρη του σώματος τους επιζωγραφίζονται με χρώμα λευκό. Τα μάτια τους είναι αμυγδαλωτά
Οι άνδρες και ιδιαίτερα οι πολεμιστές είναι γυμνοί. Η γύμνια εκφράζει την εξιδανίκευση των μορφών. Το γυμνό δέρμα είναι στο φυσικό πορτοκαλί του πηλού. Τα μάτια τους είναι ολοστρόγγυλα.
Β) Για την ηλικία
Οι νέοι είναι μικρότεροι σε μέγεθος από τους ενήλικες και έχουν τις ίδιες αναλογίες (τα παιδιά δεν έχουν μεγαλύτερα κεφάλια). Οι γέροι έχουν άσπρα αραιά μαλλιά και συχνά είναι σκυφτοί πάνω σε ραβδιά. Οι ώριμες γυναίκες είναι πιο μεγαλόσωμες από τις νεαρές.
Γ) Η γλώσσα των χειρονομιών
Υψωμένο χέρι με την παλάμη προς τα εμπρός = αποχαιρετισμός των νεκρών από τους άνδρες.
Χέρι στο πρόσωπο = έκφραση λύπης ή απόγνωσης
Το χέρι της μια μορφής να πιάνει το πηγούνι μιας δεύτερης = ικεσία μπροστά στο θάνατο ή ερωτική έκκληση

Η εξέλιξη από τον μελανόμορφο στον ερυθρόμορφο ρυθμό στην εικονογράφηση
Ήδη από τον μελανόμορφο ρυθμό παρατηρούμε κάποιες πρώτες προσπάθειες ρεαλιστικότερης απεικόνισης της ανθρώπινης μορφής. Μέρη του σώματος μπορεί να κρύβονται πίσω από το υπόλοιπο σώμα με αποτέλεσμα να φαίνονται μικρότερα ή να μην φαίνονται καθόλου. Γίνονται επίσης οι πρώτες προσπάθειες να δημιουργηθεί η αίσθηση του βάθους με συνίζηση ασπίδων ή τροχών. Τα πρόσωπα είναι ανέκφραστα.
Μόνο με τον ερχομό του ερυθρόμορφου ρυθμού έσπασε αποτελεσματικά η συμβατική πλάγια απεικόνιση ή ο συνδυασμός μετωπικής – πλάγιας όψης της ανθρώπινης μορφής (βλ. Αιγυπτιακά). Η αίσθηση του βάθους εφαρμόζεται πιο επιτυχημένα και πιο συχνά. Οι ρεαλιστικότερες κινήσεις των μορφών στα ερυθρόμορφα ερμηνεύονται από τη θεατρική πείρα της εποχής. Στην έκφραση του προσώπου δεν έχει σημειωθεί πρόοδος. Η στάση όμως και η κίνηση της μορφής κατορθώνουν να εκφράσουν περισσότερα.

2. Γλυπτική
Τα περισσότερα αγάλματα που γνωρίζουμε σήμερα από τα κλασικά και τα ελληνιστικά κυρίως χρόνια είναι ρωμαϊκά αντίγραφα. Οι πλούσιοι ρωμαίοι θαύμαζαν την αρχαία ελληνική τέχνη και συχνά όταν δεν μπορούσαν να αποκτήσουν ένα πρωτότυπο έργο ανέθεταν την αντιγραφή του σε έναν ντόπιο τεχνίτη. Με τον τρόπο αυτό διακοσμούσαν το σπίτι και τον κήπο τους. Τα αρχαία αγάλματα που έκαναν τη μεγαλύτερη εντύπωση ήταν εκείνα που αντιγράφονταν συχνότερα. Τα πρωτότυπα τις περισσότερες φορές ήταν χάλκινα και όχι μαρμάρινά και μερικές φορές είχαν άλλο μέγεθος.
Λίγα χάλκινα –και κατά συνέπεια πρωτότυπα- αγάλματα έχουν διασωθεί ως την εποχή μας. Τα περισσότερα από αυτά βρέθηκαν στη θάλασσα. Ο χαλκός ήταν ένα μέταλλο που είχε πολλές χρήσεις και για το λόγο αυτό ήταν πολύτιμος. Συχνά όταν η μόδα της τεχνοτροπίας ενός αγάλματος είχε περάσει το έλιωναν με σκοπό να επαναχρησιμοποιήσουν τον χαλκό.
Αλλά και τα αντίγραφα μαρμάρινων αγαλμάτων συχνά δεν μας δίνουν σωστές εντυπώσεις για την αίσθηση που δημιουργούσαν τα πρωτότυπα. Εκείνο που συχνά δεν γνωρίζουμε ή ξεχνάμε είναι ότι τα λευκά μάρμαρα ήταν βαμμένα. Μπορεί τα μέρη του σώματος που ήταν γυμνά να διατηρούσαν το χρώμα της πέτρας αλλά τα μαλλιά, τα χείλη, τα μάτια και η ένδυση θα ήταν βαμμένα με αστραφτερά χρώματα. Πολλές λεπτομέρειες, όπως κοσμήματα ή όπλα θα ήταν κατασκευασμένα από χρυσό και ασήμι ή άλλα μέταλλα.

Γενικές συμβάσεις εικονογράφησης στη γλυπτική (από τα αρχαϊκά ως τα Ρωμαϊκά)
Κατά τα αρχαϊκά χρόνια (γεωμετρικά) υπάρχουν 2 μόνο τύποι αγάλματος. Ο κούρος (= νεαρός άνδρας) και η κόρη (= νεαρή γυναίκα). Ο ίδιος τύπος αγάλματος χρησιμοποιούταν για να παραστήσει και θεούς και κοινούς αθλητές. Αργότερα η μακριά κώμη μαρτυρούσε την θεϊκή υπόσταση, ενώ οι απλοί αθλητές παριστάνονταν με κοντά μαλλιά που μάλλον θα ήταν και η μόδα της εποχής. Στα υπόλοιπα χρόνια, από τον Αυστηρό ρυθμό (αρχές 5ου) ως και τα Ρωμαϊκά (5ος μ.Χ.) η τυπολογία των αγαλμάτων διευρύνθηκε.
Όπως και στην αγγειογραφία οι γυναίκες εικονίζονται συνήθως ντυμένες και οι άνδρες γυμνοί. Πιο συχνά εμφανίζεται γυμνή η Αφροδίτη, η θεά του έρωτα. Οι γυμνές γυναικείες μορφές αυξάνονται κατά την ελληνιστική περίοδο. Η γυμνότητα των ανδρών είναι ένα στοιχείο εξιδανίκευσης. Το γυμνό ανδρικό σώμα θεωρείται χαρακτηριστικό του υπέρ-άνθρωπου είτε είναι θεός είτε ήρωας – αθλητής, ή ακόμα κάποιο φημισμένο ιστορικό πρόσωπο. Μετά τα ελληνιστικά χρόνια (τέλη 4ου) άρχισαν να αναπτύσσονται και ορισμένες νέες συμβάσεις καθώς δημιουργήθηκαν νέα θέματα. Για παράδειγμα: οι παλαιστές εικονίζονται με σπασμένη τη μύτη, οι φιλόσοφοι ως γέροι άνδρες με πλούσια γενειάδα τυλιγμένοι μέσα στα χιτώνια τους και με ύφος σκεφτικό, οι ρωμαίοι αυτοκράτορες πάντοτε μέσα στην στρατιωτική στολή τους ενώ μια γυναίκα με κορώνα φτιαγμένη από τείχη θα ήταν η προσωποποίηση κάποιας πόλης.

Θεματολογία(από τα Αρχαϊκά ως τα Ρωμαϊκά)
Η θεματολογία στη γλυπτική είναι πιο αυστηρή από ότι στην αγγειογραφία, ίσως γιατί από τη φύση του το γλυπτό είναι προορισμένο για μια πιο επίσημη χρήση (λατρευτικό, δημόσιο έργο- αφιέρωμα., επιτύμβιο). Μπορεί λοιπόν να εικονίζει θεότητες, μυθικούς ήρωες και αθλητές. Ακόμα και στην περίπτωση που αποτελούσαν την επιτύμβια στήλη ενός συγκεκριμένου προσώπου, δεν θα είχαν προσωπογραφικά στοιχεία. Για παράδειγμα μια μητέρα θα εικονιζόταν απλώς σαν μια νεαρή σχετικά γυναίκα με τη συνοδεία ενός παιδιού. Κατά τα ελληνιστικά χρόνια ( τέλη 4ου π.Χ.) παρουσιάστηκαν νέα θέματα στη γλυπτική , όπως είπαμε παραπάνω. Τα σημαντικότερα από αυτά ήταν η εικονογράφηση της τύχης και το πορτρέτο του Μ. Αλέξανδρου. Η παράδοση των πραγματικά προσωπογραφικών πορτρέτων που ξεκίνησε με τον Μ. Αλέξανδρο αναπτύχθηκε και ολοκληρώθηκε στην Ρωμαϊκή όταν οι αυτοκράτορες παράγγελναν μαρμάρινες συνήθως προτομές τους. Η επίδραση του Ρωμαϊκού ρεαλιστικού πορτρέτου φαίνεται και στα αιγυπτιακά Φαγιούμ της εποχής.

Η εξέλιξη
Αρχαϊκά-γεωμετρικά (8ος-6ος)
Όπως είπαμε και παραπάνω υπήρχαν μόνο δύο τύποι αγαλμάτων, η κόρη και ο κούρος. Τα αγάλματα αυτής της περιόδου θυμίζουν πολύ την αιγυπτιακή γλυπτική. Πράγματι έμαθαν από τα αιγυπτιακά πρότυπα πώς να ξεχωρίζουν τα μέλη του σώματος και τους μυς που το στηρίζουν. Ήθελαν όμως να δημιουργήσουν αγάλματα όσο δυνατόν πιο ρεαλιστικά, πιο ζωντανά με βάση αυτά που έβλεπαν. Άρχισαν λοιπόν να πειραματίζονται και να μην ακολουθούν τις πατροπαράδοτες συνταγές. Τέτοιοι πειραματισμοί διακρίνονται στα γόνατα των αγαλμάτων. Ένας άλλος πειραματισμός ήταν η απεικόνιση των χειλιών. Οι καλλιτέχνες της εποχής είχαν την άποψη ότι στα πλάγια τα ανθρώπινα χείλη είναι ελαφρώς ανασηκωμένα. Με τον τρόπο αυτό δημιουργούσαν ένα ελαφρύ χαμόγελο (αρχαϊκό μειδίαμα) στα πρόσωπο των αγαλμάτων το οποίο στην πραγματικότητα δεν εκφράζει ψυχολογική διάθεση.
Τα αγάλματα της αρχαϊκής εποχής δεν έχουν κατορθώσει να κατακτήσουν την κίνηση και το χώρο. Είναι μονοκόμματα και ακολουθούν περισσότερο τις συμβάσεις του ανάγλυφου παρά του ελεύθερου αγάλματος. Ο θεατής βλέποντας τα μόνο από μπροστά μπορεί να συλλάβει τη μορφή τους. Τα ενδύματα σχηματίζονται με χαράγματα χωρίς πλαστικό βάθος και είναι ιδιαίτερα περίτεχνα και διακοσμητικά.

Αυστηρός Ρυθμός 480-450 π.Χ.
Όπως είπαμε παραπάνω, την εποχή αυτή άρχισαν να δημιουργούνται πολλοί και διαφορετικοί τύποι αγάλματος όπου οι διαφορές στην εικονογράφηση απλών θνητών και θεών είναι εμφανείς. Η απλότητα ή αυστηρότητα στις μορφές, είναι φανερή και στο πρόσωπο και στο ένδυμα. Οι πτυχές αποκτούν βάρος και γλυπτική υπόσταση , με τέτοιο τρόπο ώστε να φανερώνουν τη δομή του σώματος που καλύπτουν τα ενδύματα. Οι καλλιτέχνες έχουν αίσθηση της τεκτονικής δομής του ανθρώπινου σώματος. Δεν υπάρχει η έλλειψη άρθρωσης και η έμφαση στα περιγράμματα της Αρχαϊκής περιόδου. Ο πειραματισμός στα χείλη της προηγούμενης περιόδου εδώ έχει οδηγήσει στα αντίστροφα αποτελέσματα. Τώρα το πάνω χείλος πλάθεται μακρύτερο με αποτέλεσμα να δίνεται στο πρόσωπο μια έκφραση αυστηρή και σοβαρή. Αρχίζουν οι προσπάθειες να δημιουργηθεί η εντύπωση της κίνησης. Η χρήση του μαρμάρου που κυριάρχησε στη γλυπτική τα αρχαϊκά χρόνια αρχίζει να περιορίζεται. Ο χαλκός γίνεται το δημοφιλές υλικό της γλυπτικής.

Κλασσικά ( 5ος -μέσα 4ου)
Μετά τον Περσικό πόλεμο η Αθήνα έχοντας στα χέρια της το ταμείο της συμμαχίας αποφάσισε να αναστηλώσει τα ιερά της με κάθε δυνατή μεγαλοπρέπεια και πολυτέλεια. Οι Αθηναίοι μέσα από τα νέα μνημεία ήθελαν να διακηρύξουν τον ηρωισμό και τη δύναμη της πόλης τους. Τα έργα τους θα μπορούσαμε να πούμε ότι ήταν ως ένα βαθμό προπαγανδιστικά. Μέσα σε αυτό το πνεύμα αισιοδοξία και υπερηφάνειας δημιουργήθηκε η κλασσική τέχνη.
Η γλυπτική των κλασσικών χρόνων στηρίχτηκε στις ανακαλύψεις του Αυστηρού Ρυθμού. Τα απλά ενδύματα των αγαλμάτων δεν έκρυβαν αλλά αναδείκνυαν τη δομή του σώματος. Η αίσθηση της κίνησης έχει επιτευχθεί. Το ένα πόδι πατά σταθερά στο έδαφος, ενώ το άλλο κάμπτεται ελαφρά σαν να ετοιμάζεται να εκτελέσει ένα ελαφρύ βηματισμό. Τα χέρια κινούνται αντίστροφα σε σχέση με τα πόδια. Το χέρι της πλευράς του ακίνητου ποδιού είναι αυτό που προτάσσεται μπροστά. Ο χώρος αρχίζει να κατακτάται. Τα αγάλματα δεν είναι πια δισδιάστατα. Ο θεατής για να κατανοήσει πλήρως τη μορφή τους οφείλει να τα δει από την κατά μέτωπο θέση αλλά και από τα πλάγια.
Χάρη στα στοιχεία αυτά αλλά και στην εξιδανίκευση των μορφών και τη δημιουργία θεϊκά όμορφων προσώπων ο Φειδίας (κατεξοχήν εκπρόσωπος της κλασσικής τέχνης) κατόρθωσε να δημιουργήσει τα έργα που έχουν τη μεγαλύτερη επίδραση μέσα σε όλους τους αιώνες στον δυτικό πολιτισμό.

Ελληνιστικά (τέλη 4ου-αρχές 1ου)
Οι κοινωνικές συνθήκες την ελληνιστική εποχή άλλαξαν πολύ με αποτέλεσμα να επηρεάσουν και την τέχνη της περιόδου. Οι πόλεις κράτη της προηγούμενης περιόδου είχαν πια παρακμάσει ενώ οι κατακτήσεις του Μ. Αλέξανδρου είχαν δημιουργήσει ένα αχανές αλλά και ασταθές βασίλειο το οποίο στηριζόταν στον ελληνικό πολιτισμό. Η αίσθηση της αστάθειας και της ανασφάλειας που δημιουργούσε στους τότε ανθρώπους το διαρκώς μεταβαλλόμενο βασίλειο στο οποίο άνηκαν έδωσε ώθηση στην λατρεία και κατά συνέπεια στην εικονογράφηση της θεά της τύχης. Οι βασιλείς ένιωθαν ότι έπρεπε να εντυπωσιάσουν με το μεγαλείο τους και να πείσουν τους ανθρώπους για τη δύναμη τους. Προτιμούσαν λοιπόν έργα μεγάλης κλίμακας, εντυπωσιακές κατασκευές που διακατέχονταν από ένα είδος δραματικότητας και θεατρικότητας. Επιπλέον, το άτομο σε αυτή την κοινωνία δεν αισθανόταν ότι άνηκε κάπου, ότι ήταν το μέλος μιας κοινότητας. Στις πόλεις-κράτη όλοι γνωρίζονταν μεταξύ τους και ενδιαφέρονταν για την ομάδα ακριβώς επειδή γνώριζαν ότι η ευημερία της πόλης τους θα εξασφάλιζε και τη δική τους επιτυχία. Στα ελληνιστικά χρόνια ο άνθρωπος είναι απάτριδος. Κινείται από περιοχή σε περιοχή αναζητώντας την τύχη του. Κατά συνέπεια τα ατομικά αισθήματα αποκτούν μεγαλύτερη σημασία και τα πρόσωπα των αγαλμάτων παύουν να είναι ανέκφραστα.
Εάν η κλασσική τέχνη στηρίχτηκε πάνω στις ανακαλύψεις της προηγούμενης εποχής, τις οποίες αξιοποίησε με σοφία και ισορροπία, η ελληνιστική τέχνη έχει ως βασικό στοιχείο την υπερβολή. Τα πρόσωπα μορφάζουν με έντονο πόνο σε σκηνές μάχής. Τα πιο δραματικά στιγμιότυπα επιλέγονται για να απεικονιστούν. Οι πτυχές των ενδυμάτων με περισσότερο γλυπτικό βάθος από ποτέ, συστρέφονται χωρίς να ανταποκρίνονται στη δομή του σώματος δημιουργώντας ένταση. Τα ίδια τα σώματα βρίσκονται σε βίαιη κίνηση. Τα αγάλματα απλώνονται μέσα στο χώρο. Ο θεατής δεν μπορεί να συνειδητοποιήσει συνολικά τη μορφή των αγαλμάτων κοιτάζοντας τα από μία μόνο πλευρά. Αισθάνεται την ανάγκη να περπατήσει γύρω τους για να μπορέσει να τα θαυμάσει.

Ρωμαϊκά (1ος μ.Χ-3ος μ.Χ.)
Η γλυπτική στα ρωμαϊκά χρόνια λίγα καινούργια πράγματα έχει να προσφέρει. Οι ρωμαίοι θαύμαζαν τόσο πολύ την τέχνη της Ελλάδας που ζητούσαν αντίγραφα και όχι πρωτότυπη δουλειά. Το καινούργιο στοιχείο ήταν τα πορτρέτα, τα οποία για πρώτη φορά βασίζονται σε πραγματικά ατομικά χαρακτηριστικά. Παλιότερα ένα πορτρέτο θα ήταν ένας τύπος αγάλματος (π.χ. πορτρέτο φιλόσοφου θα ήταν ένας εξιδανικευμένος, γέρος άνδρας, με γενειάδα και σκεφτικό ύφος χωρίς να απεικονίζει τα χαρακτηριστικά του προσώπου του συγκεκριμένου φιλοσόφου) με το όνομα αυτού που απεικόνιζε γραμμένο επάνω του.
Μια άλλη ρωμαϊκή καινοτομία ήταν οι στήλες. Τα ανάγλυφα εκεί δεν είχαν τίποτα νέο να επιδείξουν από άποψη τεχνοτροπίας. Έδωσαν, όμως, ώθηση στη δημιουργία μιας τέχνης αφηγηματικής, που περιέγραφε ιστορικά γεγονότα.